Geopark Vulkaneifel

"Op 7 mei 2010 is de provinciale verordening betreffende het natuurpark Vulkan Eifel aangenomen. Het is op 17 juni 2010 in werking getreden. Op 31 mei 2010 vond bij deze gelegenheid een feestelijke gebeurtenis plaats in de Deudesfelder Waldbühne. Meer dan tien jaar van inspanningen, beraadslagingen en discussies op lokaal en ministerieel niveau en tussen alle belanghebbenden zijn afgesloten. Maar het echte werk is nog maar net begonnen. Het natuurpark Vulkanische Eifel moet immers "met leven worden gevuld" en de kansen die het biedt voor de duurzame ontwikkeling van onze regio moeten worden benut." Werner Klöckner

 

Het natuurpark Vulkanische Eifel is 102. Natuurpark in de Bondsrepubliek Duitsland en het achtste in Rijnland-Palts. Het omvat de Verbandsgemeinden Daun, Kelberg en Gerolstein, evenals delen van de Verbandsgemeinden Wittlich Land en Ulmen. Het gebied van 980 km2 strekt zich uit tot lokale en verenigingsgemeenschappen uit drie provincies en grenst in het noordwesten aan het natuurpark Noord-Eifel.

Het idee van een natuurpark gaat terug tot de Hamburgse ondernemer en natuurbeschermer Dr. Alfred Töpfer, die in 1956 een programma eiste voor de oprichting van aanvankelijk 25 natuurparken. Hij vatte natuurparken op als “grootschalige gebieden” die bedoeld zijn om “alle vrij toegankelijke, beschermde recreatielandschappen” te vertegenwoordigen. In 1959 heeft het Bundesinstitut für Raumforschung (federaal instituut voor ruimtelijk onderzoek) in zijn rapport „Aangepaste landschappen voor de selectie van natuurparken” de volgende richtsnoeren vastgesteld:

Deze richtsnoeren bevatten twee belangrijke elementen die niet alleen tot op de dag van vandaag geldig zijn, maar inmiddels ook zijn geconsolideerd en uitgebreid door wetswijzigingen: Ten eerste het nauwe verband tussen natuurbehoud en recreatie, waarbij de nadruk ligt op mensen in plaats van op de natuur, en ten tweede de gelijkwaardigheid van recreatie voor stadsbewoners en economische activiteit voor plattelandsbewoners (“volledige bestaansmiddelen”).

De Federale Natuurbeschermingswet van 25 maart 2002 heeft de taak van natuurparken met betrekking tot duurzame ontwikkeling uitgebreid en verduidelijkt. Daarna wordt er gezocht naar duurzaam toerisme en duurzaam landgebruik in natuurparken. De kernboodschap is dat duurzame regionale ontwikkeling moet worden bevorderd. In Rijnland-Palts is deze federale regeling vastgesteld bij de Staatswet natuurbehoud van 28 september 2005.

Als het proces meer dan een decennium duurde om de Vulkaneifel Natuurparkverordening uit te voeren, was het waarschijnlijk omdat de centrale elementen en uitgebreide taken van een natuurpark door een intensieve discussie onder de aandacht moesten worden gebracht. Supporters, tegenstanders en balancers in alle belangengroepen en situaties moeten uiteindelijk niet alleen het natuurparkwerk met voldoening benaderen, maar ook met opwinding en motivatie. Het uitgangspunt hier is dat de focus ligt op de mens die in de vulkanische Eifel leeft.

Volgens de Natuurparkverordening is het nu de taak van het Natuurpark Vulkaneifel:

• het beschermen, onderhouden en ontwikkelen van de vulkanische Eifel met zijn vulkanische sporen, maaren, veengebieden, beken, weiden, weilanden, valleien, bergen, bossen en droge graslanden als een grootschalig, uniform gebied dat belangrijk is voor de natuur en het landschap, en het handhaven of herstellen van de efficiëntie van het natuurlijke evenwicht;
• de bijzondere geschiktheid ervan als semi-natuurlijke ruimte voor duurzame recreatie en duurzaam toerisme, met inbegrip van sport, te bevorderen en te ontwikkelen;
• het behoud en de ontwikkeling van de karakteristieke diversiteit, eigenaardigheid en schoonheid van het landschap, dat wordt gekenmerkt door diverse toepassingen, en de biodiversiteit en biotoopdiversiteit ervan, en met het oog daarop te streven naar duurzaam landgebruik;
• op basis van de natuurlijke, culturele en economische kwaliteit ervan, door de interactie van alle belanghebbenden en belanghebbende partijen, met inbegrip van de commerciële economie, met inbegrip van mijnbouwbedrijven, om de duurzame regionale toegevoegde waarde te vergroten;
• het culturele en recreatieve landschap, met inbegrip van de land- en bosbouw, in stand te houden, in stand te houden en te ontwikkelen, en
• duurzame regionale ontwikkeling als geheel te bevorderen.

Dit klinkt allemaal erg gezwollen en veeleisend, vanwege de wetgevingstekst. In wezen gaat het erom de toekomst zelf vorm te geven met het instrument van regionale ontwikkeling en niet onderhevig te zijn aan globalisering en een beleid van de grootstedelijke regio's.

De endogene of onafhankelijke regionale ontwikkeling ontstond in de jaren zeventig als een tegenbeweging tegen de wereldeconomie en de centrale plaatspolitiek. Daarbij beschouwt het zichzelf als een ontwikkeling die bewust is gebaseerd op de versterking van het gedecentraliseerde potentieel in plattelandsgebieden. In het kader van de discussie over duurzaamheid vanaf 1995 kreeg het een belangrijke upgrade als “duurzame regionale ontwikkeling”. Vanaf deze periode heeft de Europese Unie ook belangrijke regionale steunprogramma's aan dit nieuwe basisidee gekoppeld.

Geschiedenis van de ontwikkeling van het huidige Natur- und Geopark Vulkaneifel GmbH

Het bedrijf vindt zijn oorsprong in het reeds lang bestaande bedrijf Vulkaneifel Tourismus GmbH (VTG). Toen de taken van een toeristisch regionaal agentschap in 2000 grotendeels werden overgedragen aan de nieuw opgerichte Eifel Tourismus GmbH, werd de naam van de VTG gewijzigd in Geopark Vulkaneifel GmbH met als taak het geotoeristisch valoriseren en vermarkten van de regio. In de loop van de besprekingen over de oprichting van het natuurpark Vulkaneifel werd de taak uitgebreid met de sponsoring van het natuurpark en werd de bedrijfsnaam gewijzigd in Natur- und Geopark Vulkaneifel GmbH. Achtergrond van deze tot nu toe niet gebruikelijke vorm van sponsoring zijn de deels congruente taak van natuurpark en geopark, de uitgebreide territoriale congruentie, de bundeling van financiële en personele middelen, de gebundelde verwerving van subsidies en marketingvoordelen. Allemaal betrokken bij de gezamenlijke ontwikkeling van het natuurpark en de realisatie van het beschermende doel. 

In vergelijking met de andere natuurparken in Rijnland-Palts heeft het natuurpark Vulkaneifel bijzondere kenmerken: De sponsor is de Natur- und Geopark Vulkaneifel GmbH, terwijl sponsors van andere natuurparken voornamelijk verenigingen of gemeentelijke verenigingen zijn. Belanghebbenden hebben de mogelijkheid om via een groepsvertegenwoordiging aandeelhouder te worden van de sponsorende onderneming.

In vergelijking met anderen is de Natuurparkverordening Vulkaneifel liberaler. Vergunningsreserveringen worden beperkt en verboden gelden alleen voor kernzones. De taak van het natuurpark Vulkaneifel is het bevorderen van duurzame regionale ontwikkeling in het algemeen. Hoewel dit helemaal niet wordt vermeld in andere, oudere natuurparkvoorschriften, is dit een elementair onderdeel van de Volcanic Eifel Nature Park Ordinance.

De taak van het natuurpark Vulkaneifel wordt over het algemeen niet achterwaarts gedefinieerd in de zin van “esthetisch natuurbehoud”, maar vooruitziend. De natuur en het landschap moeten in het natuurpark zodanig worden beschermd en ontwikkeld dat tegelijkertijd het economische bestaan van de mensen die er wonen permanent wordt gewaarborgd. Duurzaam ondernemen en handelen ontstaan echter niet automatisch in een markt. Globalisering vernietigt vaak bestaande duurzame economische vormen. In plaats daarvan moet dit zorgvuldig worden bevorderd door consumenten, producenten en politici.

Voor het natuurpark Vulkaneifel betekent dit: Als het zijn milieudoelstellingen wil bereiken, moet er een gerichte inzet zijn voor duurzame economische activiteit en duurzame regionale ontwikkeling. Natuurparkwerk wordt dan ook regionaal beheer in brede en veelomvattende zin. Het doel is om alle krachten op het gebied van economie, maatschappij, cultuur, milieu en politiek bewust te bundelen in het natuurgebied onder het gemeenschappelijke leidende principe van "duurzame regionale ontwikkeling".

Op 9 september 2006 heeft de vereniging van Duitse natuurparken het „Petersberg-programma van natuurparken in Duitsland” vastgesteld, waarin de volgende prioriteiten voor de taken van de natuurparken zijn vastgesteld:

Duurzame regionale ontwikkeling

Natuurparken zijn modellandschappen. Ze bieden mensen een gevarieerde en gezonde omgeving en de mogelijkheid om te ontspannen in de natuur. In deze gebieden moeten duurzame regionale ontwikkeling en een verhoging van de levenskwaliteit en het economisch welzijn van de bevolking worden bereikt, met name door doelgericht beheer.

Natuurbehoud en landschapsbehoud

Natuurparken zullen in de toekomst een nog sterkere bijdrage leveren aan het behoud van biodiversiteit en aan een landelijk netwerk van biotopen. Door middel van duurzame land- en bosbouw en gerichte beschermings-, zorg- en ontwikkelingsmaatregelen scheppen zij de voorwaarden voor het behoud van typische culturele en natuurlijke landschappen met hun diversiteit aan habitats en soorten.

Recreatie en duurzaam toerisme

Natuurparken moeten nog nauwer worden betrokken bij de werk- en marketingconcepten van toeristische organisaties op federaal, deelstaat- en regionaal niveau vanwege hun landschapsomstandigheden en hun ervaringsmogelijkheden en -aanbiedingen.

Milieueducatie en -communicatie

Milieu-educatie voor bewoners en gasten en creatief public relations-werk moeten de acceptatie voor duurzaam ondernemen en voor natuur- en landschapsbescherming verder vergroten en de solidariteit en inzet van mensen voor hun regio nog sterker bevorderen.

Service en bereikbaarheid

Natuurparken moeten ook nog meer servicefaciliteiten worden voor de lokale bevolking, gasten en samenwerkingspartners. Het aanbod van de natuurparken moet gekwalificeerd, kwalitatief hoogstaand en voor iedereen toegankelijk zijn.

Duurzame landschapsontwikkeling

In natuurparken moet tegen 2020 meer dan in andere gebieden een duurzame, natuur- en milieuvriendelijke, efficiënte en sociaal aanvaardbare vermindering van het grondgebruik en een consistente bescherming van de vrije ruimte worden bereikt.
Tegen de achtergrond van demografische veranderingen is het nu belangrijk dat het natuurpark Vulkaneifel zijn werk zodanig vormgeeft dat het leidt tot een verbetering van de economische, ecologische en sociale situatie in onze plattelandsregio.

Natuurparkwerk en de financiering ervan door de staat, de gemeenten en de economie moeten worden opgevat als een investering in een toekomstgerichte infrastructuurdienst die ook toekomstige generaties ten goede komt. De synergetische combinatie van geotoerisme en marketing van ons vulkanisch landschap met het regionale ontwikkelingspotentieel van een natuurpark door de sponsoring van Natur- und Geopark Vulkaneifel GmbH vormt een bijzondere kans.